door Ruud van der Bliek (Ambassadeur Nature First NL/BE)
‘Er is geen goed of fout, maar de natuur heeft wel altijd voorrang’
Onlangs kreeg ik een spontaan berichtje van natuurfotograaf Jan Vermeer, die enkele kietelende opmerkingen maakte over mijn inspanningen voor Nature First NL/BE. Als ik dat van iemand had verwacht, dan was het wel van hem. Voor mij een uitgelezen kans om hem meteen uit te nodigen voor een interview voor Nature First.
Jan probeert al geruime tijd natuurfotografen aan te zetten tot wat hij noemt ‘Eerlijke Fotografie’. Daarmee bedoelt hij dat je eerlijk en open moet zijn over hoe en in welke situatie de foto tot stand is gekomen en dat je fotografeert met respect voor de natuur. Als voorbeelden van ‘oneerlijke’ fotografie noemt hij foto’s van dieren in gevangenschap, die als foto’s van wilde dieren worden getoond, foto’s van dieren die, verleid met voer, onnatuurlijk gedrag vertonen, of foto’s die zodanig ingrijpend zijn bewerkt, dat ze niet meer representatief zijn voor de locatie en situatie waar ze zijn gemaakt en de werkelijkheid geweld aandoen. Maar ook voor het overtreden van de fotoregels van fotowedstrijden, om toch maar in de prijzen te kunnen vallen, heeft hij geen goed woord over. Wat Jan betreft is de prestatiegerichtheid onder fotografen te vaak doorgeschoten en wordt er snel meegegaan in stromingen vanwege de hogere scoringskansen en ‘likes’. Natuurlijk gaat het zoals zo vaak om een beperkte groep, de meeste fotografen gedragen zich uitermate keurig.
Jan is bekend door zijn werk als natuurfotograaf, zijn vele publicaties in o.a. National Geographic Magazine en wereldberoemd geworden met zijn foto ‘Puffin in the Snow’. Als fotograaf reist Jan de hele wereld over om de natuur in al haar pracht vast te leggen en via publicaties in tal van bladen en websites met ons te delen. Hiermee wil hij een positief tegenwicht geven aan de stroom van negatieve en deprimerende berichten over de natuur, die de laatste jaren over ons uitgestort worden. Hij heeft meerdere fotoboeken uitgebracht van zijn werk, waarvan de bekendste ‘Artic’ en ‘Antarctica’ zijn, waarin hij ons de schoonheid toont van het landschap en dierenleven in de poolgebieden. Zijn nieuwste fotoboek is geheel gewijd aan paddenstoelen, die hij op zijn eigen wijze en met groot vakmanschap in beeld heeft gebracht. Veel van de paddenstoelen foto’s zijn dichtbij zijn huis in Hoenderloo gemaakt. In zijn eigen tuin en in de nabijgelegen bossen en heidevelden van de Veluwe. Op die Veluwe is het ooit allemaal begonnen. Tijdens wandelingen en struintochten met zijn vader is hem de liefde voor de natuur en de fotografie met de paplepel ingegeven. En nog steeds is hij verzot op de Veluwe. Zozeer zelfs, dat hij er samen met zijn gezin is gaan wonen. Eerst in Apeldoorn en sinds enkele jaren op een prachtige plek in de landelijke omgeving van Hoenderloo.
NATURE FIRST RICHT ZICH OP HET GEDRAG, JAN BEGINT BIJ DE FOTO
Als we de insteek van ‘Eerlijke Fotografie’ en ‘Nature First’ met elkaar vergelijken, dan is de grote gemene deler dat beide het belang van de natuur vooropstellen. Het vertrekpunt verschilt wel. Waar Nature First zich op het gedrag van de fotograaf richt, begint Jan bij de foto. Wat hij in de foto ziet, vertelt hem iets over het gedrag van de fotograaf en zijn houding naar de natuur. Met andere woorden, van foto’s waarin de natuur gemanipuleerd is, vaak dieren, is al veel aan af te leiden hoe e.e.a. tot stand is gekomen. Uiteindelijk willen beide vertrekpunten hetzelfde doel bereiken, ervoor zorgen dat fotografen het welzijn van de natuur op de eerste plaats zetten. Desnoods ten nadele van hun fotografie. En dan niet door mensen te veroordelen, te corrigeren of te betuttelen, maar door het aangaan van een open, eerlijke en respectvolle discussie. Het gaat niet om goed of fout, maar het stimuleren van bewustwording over het eigen gedrag bij het fotograferen in de natuur. Op dat punt hadden we elkaar heel snel gevonden.
ONBEWUSTE, ONBEDOELDE SCHADE DOOR GEBREK AAN KENNIS
Een van de probleemveroorzakers van natuurverstoring is volgens Jan het gebrek aan kennis bij veel fotografen over de natuur in het algemeen en over de onderwerpen die ze fotograferen. Hierdoor wordt, meestal onbewust en onbedoeld, schade aangericht, zoals het vertrappen van planten of het verstoren van dieren. Daarom is het zo belangrijk dat elke fotograaf zich goed bewust is van de gevolgen van zijn of haar aanwezigheid in de natuur.
Een andere oorzaak komt voort uit het kopieergedrag van veel fotografen, waardoor de drukte in specifieke natuurgebieden enorm toeneemt. Dit wordt extra versterkt door het openbaar delen van locaties. Met dat laatste heeft Jan ook ervaring. Zijn beroemde foto van de papegaaiduiker in de sneeuw heeft hem door de publicatie in National Geographic veel erkenning opgeleverd, maar door het vermelden van de locatie zijn de aantallen bezoekers op het eilandje in het hoge noorden van Noorwegen enorm toegenomen. Zeer gunstig voor de lokale economie en achteraf ook voor de broedaantallen van zeevogels waaronder de papegaaiduikers op het eiland. Doordat predatoren, op afstand gehouden door de vele bezoekers, veel minder aanwezig zijn, worden er ook minder vogels en eieren bejaagd. Vanuit een ander oogpunt bekeken is dat wel een verslechtering van de oorspronkelijke predatoren-stand op het eiland en daarmee toch een ingrijpende verstoring van de natuur. Locaties delen is volgens Jan nooit onschuldig en zonder gevolgen, want het is vrijwel altijd nadelig voor de natuur.
We vinden als fotografen veel geoorloofd voor een mooie foto en soms gaat dat ten koste van… Ik vraag Jan waar hij voor zichzelf de grens legt.
Hij merkt dat die grens voor hem steeds strikter wordt. Vroeger deed je dingen die je nu niet meer zou doen. Omwille van de natuur, maar vooral omdat mensen je nadoen en daarmee vaak onbewust de natuur schade toebrengen. Nu zet Jan de natuur nog meer voorop en hoopt dat anderen dat ook doen.
Hij haalt een oud bericht op het web aan, waarin werd gemeld dat door fotografen een boomkikkertje met haarlak was bewerkt om er een mooie foto van te kunnen maken. Het web in het pre social media tijdperk ontplofte bijkans en iedereen sprak er schande van. De heksenjacht was geopend, terwijl het ‘bewijs’ flinterdun was. Dit is de andere kant van het verhaal en geeft aan dat je met veroordelen altijd voorzichtig moet zijn. In gesprek gaan is nog altijd de beste manier.
Schade aan de natuur ontstaat heel snel en gebeurt vaak onbewust en zonder opzet. Een hongerige eekhoorn met een nootje het water in lokken voor een foto met mooie spiegeling of waterspetters levert een geweldige foto op, en scoort als een dolle, maar het is voor de eekhoorn onnatuurlijk gedrag en geen pretje. Zeker niet als hij onder winterse omstandigheden met een kletsnatte vacht de koude nacht moet zien door te komen. En zo zijn er door ieder van ons veel meer, vaak onschuldige, voorbeelden te noemen, waarbij we de natuur ‘een handje helpen’ om het onderwerp op een mooie, liefst bijzondere manier te kunnen fotograferen. De ethische vraag aan jezelf is, of je dat wel moet willen.
WAAR LEG JIJ VOOR JEZELF DIE GRENS?
Website Jan Vermeer www.janvermeer.nl
English 
简体中文 
Deutsch 
Español de México 
Français 
Italiano 
Nederlands 
Polski