Interview met Jan Vermeer

Door Ruud van der Bliek

14 december 2021

door Ruud van der Bliek (Ambassadeur Nature First NL/BE)

'Er is geen goed of fout, maar de natuur heeft wel altijd voorrang'

Ik kreeg een spontaan bericht van natuurfotograaf Jan Vermeer, die enkele kietelende opmerkingen maakten over mijn inspanningen voor Nature First NL/BE. Als ik dat van iemand had verwacht, dan was het wel van hem. Voor mij een uitgelezen kans om hem meteen uit te nodigen voor een interview voor Nature First.

Jan probeert al de ruime tijd natuurfotografen aan te zetten tot wat hij 'Eerlijke Fotografie' noemt. Betekent dat hij dat je eerlijk en open moet zijn over hoe en in welke situatie de foto tot stand is gekomen en dat je fotografeert met respect voor de natuur. Als voorbeeld van 'oneerlijke' fotografie noemt hij foto's van dieren in gevangenschap, die als foto's van wilde dieren worden getoond, foto's van dieren die, verleid met voer, natuurlijke gedragingen, of foto's die ingrijpend zijn bewerkt, dat ze niet meer representatief zijn zijn voor de locatie en situatie waar ze zijn gemaakt en de werkelijke geweld aandoen. Maar ook voor het overtreden van de fotoregels van fotowedstrijden, om toch maar in de prijzen te kunnen vallen, heeft hij geen goed woord over. Wat Jan betreft is de prestatiegerichtheid onder fotografen te vaak doorgeschoten en wordt er snel meegegaan in stromingen vanwege de hogere scoringskansen en 'likes'. Natuurlijk gaat het zoals zo vaak om een beperkte groep, de meeste fotografen gedragen zich buitengewoon keurig.

Jan is bekend door zijn werk als natuurfotograaf, zijn vele publicaties in oa National Geographic Magazine en wereldberoemd geworden met zijn foto 'Puffin in the Snow'. Als fotograaf reist Jan de hele wereld over om de natuur in al haar pracht uitgestrekt te leggen en via publicaties in tal van bladen en websites die ons te delen zijn. Hierdoor zal hij een positieve tegenwicht geven aan de stroom van negatieve en deprimerende berichten over de natuur, die de laatste jaren over ons uitgestort worden. Hij heeft meerdere fotoboeken gepubliceerd van zijn werk, waaronder de bekendste 'Artic' en 'Antarctica' zijn, waarin hij ons de schoonheid toont van het landschap en dierenleven in de poolgebieden. Zijn nieuwste fotoboek is geheel gewijd aan paddenstoelen, die hij op zijn eigen wijze en met groot vakmanschap in beeld heeft gebracht. Veel van de paddenstoelen foto's zijn dichtbij zijn huis in Hoenderloo gemaakt. In zijn eigen tuin en in de kleinere bossen en heidevelden van de Veluwe. Op de Veluwe is het ooit allemaal begonnen. Tijdens wandelingen en struintochten met zijn vader wordt hem de liefde voor de natuur en de fotografie met de paplepel ingegeven. En nog steeds is hij verzot op de Veluwe. Zozeer zelfs, dat hij er samen met zijn gezin gaat wonen. Eerst in Apeldoorn en sinds enkele jaren op een prachtige plek in de landelijke omgeving van Hoenderloo.

NATUUR EERST RICHT ZICH OP HET GEDRAG, JAN BEGINT BIJ DE FOTO

Als we de insteek van 'Eerlijke Fotografie' en 'Nature First' met elkaar vergelijken, dan is de grote gemene deler dat beide het belang van de natuur vooropstelt. Het vertrekpunt verschilt wel. Waar Nature First zich op het gedrag van de fotograaf richt, begint Jan bij de foto. Wat hij op de foto ziet, vertelt hem iets over het gedrag van de fotograaf en zijn houding naar de natuur. Met andere woorden, van foto's waarin de natuur gemanipuleerd is, vaak dieren, is al veel aan af te leiden hoe eea tot stand is gekomen. uiteindelijk willen beide vertrekpunten hetzelfde doel bereiken, ervoor zorgen dat fotografen het welzijn van de natuur op de eerste plaats zetten. Desnoods tien nadele van hun fotografie. En dan niet door mensen te vertellen, te geloven of te betuttelen, maar door het aangaan van een open, eerlijke en respectvolle discussie. Het gaat niet om goed of fout, maar het stimuleert het eigen gedrag bij het fotograferen in de natuur. Op dat punt hadden we elkaar heel snel gevonden.

ONBEWUSTE, ONBEDOELDE SCHADE DOOR GEBREK AAN KENNIS

Een van de probleemveroorzakers van natuurverstoring is volgens Jan het gebrek aan kennis door veel fotografen over de natuur in het algemeen en over de onderwerpen die ze fotograferen. Hierdoor wordt, minimaal onbewust en onbedoeld, schade aangericht, zoals het vertrappen van planten of het verdeelde van dieren. Daarom is het zo belangrijk dat elke fotograaf zich goed bewust is van de gevolgen van zijn of haar aanwezigheid in de natuur.

Een andere oorzaak komt voort uit het kopieergedrag van veel fotografen, waardoor de drukte in specifieke natuurgebieden enorm is bepaald. Dit wordt extra versterkt door het openbaar delen van locaties. Met dat laatste heeft Jan ook ervaring. Zijn beroemde foto van de papegaaiduiker in de sneeuw heeft hem door de publicatie in National Geographic veel erkenning gekregen, maar door het vermelden van de locatie zijn de aantal bezoekers op het eilandje in het hoge noorden van Noorwegen enorm. Zeer gunstig voor de lokale economie en achteraf ook voor de broedaantallen van zeevogels inclusief de papegaaiduikers op het eiland. Doordat predatoren, op afstand gehouden door de vele bezoekers, veel minder aanwezig zijn, worden er ook minder vogels en eieren bejaagd. Vanuit een andere situatie bekeken is dat wel een verslechtering van de tussentijdse predatoren-stand op het eiland en daarmee tot een ingrijpende verstoring van de natuur. Locaties delen is volgens Jan nooit onschuldig en zonder gevolgen, want het is altijd uitgesloten voor de natuur.

We vinden ook veel geoorloofde fotografen voor een mooie foto en soms gaat dat ten koste van… Ik vraag Jan waar hij voor zichzelf de grens legt.

Hij merkt dat de grens voor hem strenger wordt. Vroegere daad je dingen die je nu niet meer zou doen. Omwille van de natuur, maar vooral omdat mensen je nadoen en vaak de natuur beschadigen toebrengen. Nu zet Jan de natuur nog meer voorop en hoopt dat anderen dat ook doen.

Hij haalde een oud bericht op het web aan, waarin werd gemeld dat door fotografen een boomkikkertje met haarlak werd bewerkt om er een mooie foto van te kunnen maken. Het web in het pre-sociale-mediatijdperk ontplofte bijkans en iedereen sprak er schande van. De heksenjacht werd geopend, terwijl het 'bewijs' flinterdun was. Dit is de andere kant van het verhaal en geeft aan dat je met veroordelen altijd voorzichtig moet zijn. In gesprek gaan is niet altijd de beste manier.

Schade aan de natuur veroorzaakt heel snel en vaak onbewust en zonder opzet. Een hongerige eekhoorn met een nootje het water in lokken voor een foto met mooie spiegeling van waterspetters levert een geweldige foto op, en scoort als een dolle, maar het is voor de eekhoorn onnatuurlijk gedrag en geen pretje. Zeker niet als hij onder winterse omstandigheden met een kletsnatte vacht de koude nacht moet zien door te komen. En zo zijn er door ieder van ons veel meer, vaak onschuldige, bijvoorbeeld te noemen, waarbij we de natuur 'een handje helpen' om het onderwerp op een mooie, meest bijzondere manier om te kunnen fotograferen. De ethische vraag aan jezelf is, of je dat wel moet willen.

WAAR LEG JIJ VOOR JEZELF DIE GRENS?

Website Jan Vermeer www.janvermeer.nl