Interview door Ruud van der Bliek, Nature First Ambassadeur NL/BE
'Er is geen goed of fout, maar de natuur gaat altijd voor'
Onlangs kreeg ik een spontaan bericht van natuurfotograaf Jan Vermeer, die wat plagerige opmerkingen maakte over mijn werk als ambassadeur van Nature First. Als ik dat van iemand zou verwachten, dan is het van hem. Een uitgelezen kans voor mij om hem meteen uit te nodigen voor een interview voor Nature First.
Jan probeert al geruime tijd natuurfotografen aan te moedigen tot wat hij 'Honest Photography' noemt. Daarmee bedoelt hij dat je transparant en eerlijk moet zijn over hoe en onder welke omstandigheden de foto is gemaakt en dat je fotografeert met respect voor de natuur. Als voorbeelden van 'oneerlijke' fotografie noemt hij: foto's van dieren in gevangenschap weergegeven als foto's van wilde dieren, foto's van dieren die als ze worden gelokt met voedsel onnatuurlijk gedrag vertonen, of foto's die zo zijn bewerkt dat ze geen langer representatief voor de locatie en situatie waarin ze zijn gemaakt, dus in strijd met de werkelijkheid. Hij maakt zich ook grote zorgen over het overtreden van de regels van fotowedstrijden, alleen maar om prijzen te kunnen winnen. Wat Jan betreft is de drang om 'te presteren' bij sommige fotografen te ver gegaan en zijn mensen geneigd fotografische trends te volgen vanwege de hogere scoringskans en 'likes'.
Jan is bekend geworden door zijn werk als natuurfotograaf door vele publicaties in onder andere National Geographic Magazine. Hij werd wereldberoemd met zijn foto 'Puffin in the Snow'. Jan reist de hele wereld over om de natuur in al haar pracht vast te leggen en met ons te delen via publicaties in tal van tijdschriften en op websites. Hiermee wil hij een positief tegenwicht bieden aan de stroom van negatieve en deprimerende berichten over de natuur die de afgelopen jaren naar buiten is gekomen. Hij heeft verschillende fotoboeken van zijn werk gepubliceerd, waarvan 'Artic' en 'Antarctica' de bekendste zijn, waarin hij ons de schoonheid van het landschap en het dierenleven in de poolgebieden laat zien. Zijn nieuwste fotoboek is geheel gewijd aan paddenstoelen, die hij met zijn geheel eigen stijl en met groot vakmanschap in beeld heeft gebracht. Veel van de paddenstoelenfoto's zijn gemaakt in de buurt van zijn huis in Hoenderloo, in zijn tuin en in de nabijgelegen bossen en heidevelden van de Veluwe. Het begon allemaal op de Veluwe. Tijdens zwerftochten met zijn vader werd hem de liefde voor de natuur en fotografie al op jonge leeftijd bijgebracht. En hij is nog steeds dol op de Veluwe. Zo erg zelfs dat hij daarheen verhuisde met zijn gezin. Eerst naar Apeldoorn en de laatste jaren op een prachtige plek in de landelijke omgeving van Hoenderloo.
DE NATUUR FOCUS EERST OP GEDRAG, JAN BEGINT MET HET BEELD
Als we de aanpak van 'Honest Photography' en 'Nature First' vergelijken, is de gemene deler dat beide het belang van de natuur centraal stellen. Het uitgangspunt is iets anders. Waar Nature First zich richt op het gedrag van de fotograaf, begint Jan met het kijken naar het beeld. Wat hij op de foto ziet, zegt hem iets over het gedrag en de houding van de fotograaf ten opzichte van de natuur. Met andere woorden, er valt veel af te leiden uit foto's waarin de natuur, vaak dieren, is gemanipuleerd, en over hoe het beeld tot stand is gekomen.
Uiteindelijk streven beide uitgangspunten naar hetzelfde doel, ervoor zorgen dat fotografen het welzijn van de natuur boven 'de foto krijgen' stellen. En dit moet niet worden bereikt door mensen te veroordelen, corrigeren of betuttelen, maar door een open, eerlijke en respectvolle discussie aan te gaan. Het gaat niet om goed of fout, maar om het stimuleren van bewustzijn van het eigen gedrag bij het fotograferen in de natuur. Wat dat betreft vonden we elkaar meteen.
ONBEWUST, ONBEWUST GEDRAG VEROORZAAKT DOOR GEBREK AAN KENNIS
Volgens Jan is een van de oorzaken van natuurverstoring het gebrek aan kennis bij veel fotografen over de natuur in het algemeen en over de onderwerpen die ze fotograferen. Dit veroorzaakt schade, meestal onbewust en onbedoeld, zoals het vertrappelen van planten of het storen van dieren. Daarom is het zo belangrijk dat iedere fotograaf goed op de hoogte is van de gevolgen van zijn aanwezigheid in de natuur.
Een andere oorzaak ligt in het copycatgedrag van veel fotografen, waardoor de drukte op bepaalde locaties enorm toeneemt. Dit wordt nog versterkt door het openbaar delen van locaties. Dat laatste heeft Jan ook meegemaakt. Zijn beroemde foto van de papegaaiduiker in de sneeuw leverde hem veel erkenning op door de publicatie in National Geographic, maar de vermelding van de locatie deed het bezoekersaantal van het eilandje in het uiterste noorden van Noorwegen enorm toenemen. Zeer gunstig voor de lokale economie en achteraf gezien ook voor de broedpopulatie van zeevogels, waaronder de papegaaiduikers, op het eiland. Doordat roofdieren, op afstand gehouden door de vele bezoekers, veel minder voorkomen, wordt er minder op vogels en eieren gejaagd. Vanuit een ander gezichtspunt gezien is dit een verslechtering van de oorspronkelijke roofdiersituatie op het eiland en daarmee een grote verstoring van de natuur. Het delen van locaties is volgens Jan nooit onschuldig en zonder gevolgen, omdat het bijna altijd ten koste gaat van de natuur.
Als fotografen geven we onszelf veel ruimte voor een mooie foto en dat gaat soms ten koste van… Ik vraag Jan waar hij voor zichzelf de grens trekt.
Hij merkt op dat hij zijn grenzen verlegt. Vroeger deed je dingen die je nu niet meer zou doen. Ter wille van de natuur, maar vooral omdat mensen je nadoen en daarmee vaak onbewust de natuur beschadigen. Nu zet Jan nog meer dan voorheen de natuur op de eerste plaats en hoopt hij dat anderen hetzelfde zullen doen.
Hij haalt een oud bericht op het web aan, waarin stond dat fotografen een boomkikker hadden behandeld met haarlak om er een mooie foto van te maken. Het web in het pre-sociale mediatijdperk explodeerde bijna en iedereen sprak erover. De heksenjacht was begonnen, terwijl het "bewijs" flinterdun was. Dit is de andere kant van het verhaal en geeft aan dat je altijd voorzichtig moet zijn bij het vellen van een oordeel. Dialoog is nog steeds de beste manier.
Schade aan de natuur ontstaat snel en vaak onbewust en onbedoeld. Een hongerige eekhoorn met een noot het water in lokken voor een foto met mooie reflecties of waterspatten levert een geweldig beeld op en scoort als een gek, maar het is onnatuurlijk gedrag voor de eekhoorn en potentieel schadelijk. Zeker als hij onder winterse omstandigheden met een kletsnatte vacht de koude nacht moet doorkomen. En zo zijn er nog veel meer, vaak onschuldige, voorbeelden van ieder van ons, waarbij we 'de natuur een handje helpen' om het onderwerp op een mooie, liefst bijzondere manier te kunnen fotograferen. De ethische vraag is of je dat moet willen.
WAAR GEGEVEN JIJ JE EIGEN GRENZEN?
Website Jan Vermeer www.janvermeer.nl
Nederlands 
English 
简体中文 
Deutsch 
Español de México 
Français 
Italiano 
Polski